Vrste UNIX sistema

Linux operativni sistem

GNU/Linux i Open Source Software

Linux distribucije

Linux kernel

Struktura Linux sistema

Modularni kernel

Značajni delovi kernela

Upravljanje procesima

Procesi i niti

Dodeljivanje procesora procesima

Komunikacija između procesa

Upravljanje memorijom

Izvr�avanje korisničkih programa

Ulazno - izlazni sistem

Sistemi datoteka i aktivno UNIX stablo

Mre�ne strukture

Osnovni servisi Linux sistema

init

Prijavljivanje sa terminala

syslog

Periodično izvr�avanje komandi

Grafički korisnički interfejs

Mre�ni rad

Prijavljivanje sa mre�e

Deljenje datoteka i mre�ni sistemi datoteka

Elektronska po�ta

�tampanje

Hard diskovi

Fizičke osobine i geometrija diskova

IDE i SCSI diskovi. Specijalne datoteke koje predstavljaju uređaje.

RAID (redundantni niz jeftinih diskova)

Flopi diskovi

Formatiranje magnetnih medijuma

Formatiranje disketa

CD-ROM uređaji

Magnetne trake

Boot sektori, particione tabele i tipovi particija

Master Boot Record, boot sektori i particione tabele

Extended i logičke particije

Tipovi particija

Podela diska na particije

fdisk

cfdisk

Specijalne datoteke i particije diska

UNIX sistemi datoteka

Dodeljivanje prostora datotekama

Rupe u datotekama

Konvencija o imenima objekata sistema datoteka

Tipovi sistema datoteka

Sistemi datoteka sa dnevnikom transakcija (Journaling)

Ext3 sistem datoteka i re�imi vođenja dnevnika transakcija

Reiser FS

XFS

JFS

Koji sistem datoteka treba koristiti ?

Kreiranje sistema datoteka

Parametri UNIX sistema datoteka

Aktiviranje i deaktiviranje sistema datoteka

Montiranje sistema datoteka na aktivno UNIX stablo

root i user sistemi datoteka

/etc/fstab i auto-mount

Pregled aktiviranih sistema datoteka

Deaktiviranje sistema datoteka

Dozvole za aktiviranje sistema datoteka

Provera i oporavak sistema datoteka

Logički defekti i provera integriteta sistema datoteka

lost+found direktorijum

Fizički defekti i provera ispravnosti povr�ine diska

Defragmentacija

Ostali programi za rad sa sistemima datoteka

Rad sa diskovima bez sistema datoteka

Komanda dd (disk-to-disk copy)

Virtuelna memorija (swap)

root sistem datoteka

/etc direktorijum

/usr sistem datoteka

/var sistem datoteka

/proc sistem datoteka

Kreiranje korisničkih naloga

/etc/passwd

/etc/shadow

Članstvo u grupama

Dodela identifikatora korisnicima i grupama (UID i GID)

Inicijalno okru�enje - etc/skel direktorijum

Kreiranje korisničkih naloga bez upotrebe pomoćnih programa

Promena parametara korisničkih naloga

Privremena zabrana prijavljivanja na sistem

Uklanjanje korisnika

Privremeno prijavljivanje na sistem pod drugim imenom

Stvarni i efektivni identifikatori korisnika (RUID i EUID)

Prava pristupa u sistemu datoteka

Kategorije pristupnih prava

Problem unije vlasničkih kategorija

Značenje prava pristupa za datoteke i direktorijume

Određivanje pristupa za datoteke i direktorijume

Podrazumevana prava pristupa (umask)

Promena pristupnih prava

Simbolički re�im

Oktalni re�im

Promena vlasničkih odnosa

Promena vlasnika

Primarne i sekundarne grupe

Promena grupe kojoj objekat pripada

Specijalni atributi datoteka i direktorijuma

setuid (SUID) i setgid (SGID)

Sticky bit (t)

Specijalni atributi datoteka na ext2/ext3 sistemu datoteka

Administracija kvota na Linux sistemu

Preduslovi za postavljanje kvota

Postavljanje kvota

Datoteke quota.user i quota.group

Dodeljivanje kvote korisniku

Dodeljivanje kvote grupama

Dodeljivanje jednakih kvota većem broju korisnika

Ostali alati za rad sa kvotama

Funkcije komandnog interpretera

Interpretacija komandne linije

Inicijalizacija programa

Redirekcija ulaza i izlaza

Povezivanje komandi u pipeline

Zamena imena datoteka

Rukovanje promenljivim i kontrola okru�enja

Shell programiranje

Dodatne mogućnosti Bourne-again shella

Kori�ćenje kontrolinih karaktera

Alternativno ime komande (alias)

Ponavljanje komandne linije (history)

Modifikacija komandne linije

Kompletiranje imena datoteka

Shell promenljive i prilagođeni prompt

Lokalne promenljive

Promenljive okru�enja

Prilagođavanje odziva (prompt) komandnog interpretera

Inicijalizacione datoteke komandnog interpretera

Korisničke inicijalizacione datoteke

Poređenje poznatih komandnih interpretera

Bourne shell (sh)

C shell (csh)

Bourne-again shell (bash)

Korn shell (ksh)

Dobijanje pomoći

Lokatori komandi

Prikazivanje informacija o sistemu

Određivanje tipa datoteke

Tipovi datoteka

Upotreba komande file

Komanda strings

Kopiranje datoteka i direktorijuma

Kopiranje jedne datoteke

Kopiranje grupe datoteka iz istog direktorijuma

Rekurzivno kopiranje direktorijumskog stabla

Relacioni odnosi originala i kopije

Potrebni i dovoljni uslovi za kopiranje datoteke

Opcije komande cp

Primeri kori�ćenja komande cp

Pomeranje datoteka i direktorijuma

Promena imena i/ili pomeranje jedne datoteke

Pomeranje grupe datoteka iz istog direktorijuma

Potrebni i dovoljni uslovi za promenu imena datoteke

Potrebni i dovoljni uslovi za pomeranje datoteke

Opcije komande mv

Brisanje datoteka

Brisanje jedne datoteke

Brisanje grupe datoteka iz istog direktorijuma

Rekurzivno brisanje direktorijumskog stabla

Potrebni i dovoljni uslovi za brisanje datoteke

Opcije komande rm

Hard linkovi

Kreiranje hard linkova

Osobine hard linkova

Primer kreiranja i upotrebe hard linkova

Simbolički linkovi

Kreiranje simboličkih linkova

Osobine simboličkih linkova

Primer kreiranja i upotrebe simboličkih linkova

Upotreba opcije -d komande cp (no-dereference)

Kretanje po direktorijumskom stablu

Prikazivanje sadr�aja direktorijuma

Kreiranje direktorijuma

Brisanje direktorijuma

Kopiranje direktorijuma

Pretra�ivanje direktorijuma

Kriterijumi pretrage

Akcioni izrazi

Kvalifikatori pretrage

Slo�eni kriterijumi pretrage

Pregledanje sadr�aja tekstualne datoteke

cat

more

less

Prikazivanje početka i kraja datoteke (komande head i tail)

Brojanje karaktera, reči i linija

Upoređivanje sadr�aja datoteka

Komanda cmp

Komanda diff

Uređivanje sadr�aja datoteka

Uređivanje sadr�aja datoteka po određenom kriterijumu (sort)

Priprema tekstualnih datoteka za �tampu (pr)

Podela tekstualnih datoteka (split)

Uklanjanje duplikata linija iz datoteke (uniq)

Tra�enje teksta u datoteci

Regularni izrazi (regular expressions)

Jednostavan oblik komande grep

Specijalni karakteri

Zamena jednog karaktera

Ponavljanje karaktera

Ponavljanje regularnih izraza

Upoređivanje početka i kraja linije teksta

Primer slo�enog regularnog izraza

Komanda grep

Komanda egrep

Komanda fgrep

Editori teksta vi, joe i jed

vi editor

Re�imi rada vi editora

Otvaranje datoteka vi editorom

Interaktivne komande u vi editoru

Alternativni editori teksta

Kreiranje malih tekstualnih datoteka komandom cat

joe (Joe's Own Editor)

jed

Twin-panel interfejs

Rad u programu Midnight Commander

Komentari

Pokretanje shell programa

Pronala�enje komandnog interpretera

Promenljive u Linux operativnom sistemu

Va�nije sistemske promenljive

Definisanje korisničkih promenljivih

Prikazivanje i kori�ćenje vrednosti UDV promenljivih

Komande specifične za shell programiranje

echo

Navodnici

Komanda expr i shell aritmetika

read

sed (stream editor)

awk

grep

wc (word count)

sort

bc (basic calculator)

tput

Komande, argumenti i izlazni status

Za�to se zahtevaju komandni argumenti ?

Shell program i komandni argumenti

Izlazni status komande

Grupisanje komandi

( list )

{ list; }

Parametri komandnog interpretera (Shell Parameters)

Pozicioni parametri (positional parameters)

Specijalni parametri (special parameters)

Redirekcija i pipe mehanizam

Redirekcija ulaza i izlaza

Pipe mehanizam

Pro�irenje preko zagrada (Brace Expansion)

Tilda pro�irenje (Tilde Expansion)

Parametarsko pro�irenje (Shell Parameter Expansion)

Komandna zamena (Command Substitution)

Aritmetičko pro�irenje (Arithmetic Expansion)

Pro�irenje imena datoteka (Filename Expansion)

Pronala�enje uzorka (Pattern Matching)

Uslovne konstrukcije

Uslovna konstrukcija if

if-then-fi

Provera uslova i test naredba

Provera tačnosti izraza komandom test

if-then-else-fi

if-then-elif-else-fi

Uslovna konstrukcija case

Petlje

while petlja

until petlja

for petlja

Naredba select

Funkcije

Lokalne promenljive

Backup home direktorijuma

Promena imena grupe datoteka

Mre�ni uređaji

TCP/IP skup protokola

IP adresiranje

Rutiranje

Broj porta

Razre�avanje imena računara

Mre�ni servisi

Konfiguracione datoteke

/etc/hostname

/etc/hosts

/etc/hosts.allow i /etc/hosts.deny

/etc/networks

/etc/network/interfaces

/etc/protocols

/etc/services

/etc/resolve.conf

/etc/nssswitch.conf - konfigurisanje metoda

Programi za TCP/IP administraciju

/sbin/ifdown i /sbin/ifup

ifconfig

netstat

arp

ping

route

traceroute

nslookup

Mre�ni servisi i wrapper programi

inetd

xinetd

xinetd i kontrola pristupa

xinetd - vezivanje servisa za IP adresu i redirekcija

xinetd i upravljanje resursima

Mre�ni sistem datoteka (NFS)

NFS server

Aktiviranje NFS sistema datoteka na klijentima

Statistički izve�taj o kori�ćenju NFS servera

Centralizovana autentifikacija (NIS)

Komponente NIS sistema

Sistemske datoteke koje ulaze u sastav NIS baze

Apache web server

Instalacija

Potrebne privilegije

Pokretanje i zaustavljanje web servera - apachectl skript

Komunikacija sa httpd procesom

Konfigurisanje Apache web servera

Postavljanje web sajta

Mere za�tite

chroot-jail

Praćenje rada i odr�avanje servera

Komponente UNIX okru�enja za �tampu

�tampač

Red za �tampač

Server za �tampu

Common UNIX Printing System (CUPS^TM)

�tampanje i administracija reda za �tampu

Slanje zahteva na �tampu

Provera statusa �tampača

Brisanje poslova iz reda

Direktno �tampanje

Pode�avanje karakteristika �tampača i dokumenata

Op�te karakteristike

�tampanje naslovne stranice (banner page)

Op�te karakteristike dokumenata

Karakteristike tekstualnih dokumenata

Karakteristike grafičkih dokumenata

Slanje dokumenta na �tampu bez filtriranja

Podrazumevana pode�avanja �tampača

Instance �tampača

Instaliranje CUPS sistema

Upravljanje �tampačima

Instalacija prvog �tampača

Dodavanje novih i modifikacija instaliranih �tampača

Brisanje �tampača

Postavljanje primarnog �tampača

Pokretanje i zaustavljanje �tampača

Prihvatanje i odbijanje poslova �tampanja

Pode�avanje kvota na �tampaču

Kontrola pristupa �tampaču

Klase �tampača

Upravljanje klasama �tampača

Implicitne klase

Konfigurisanje klijenata

Automatsko konfigurisanje klijenata

CUPS konfiguracione datoteke

�tampanje sa ostalih sistema

Podr�ka za LPD klijente

�tampanje na LPD serverima

CUPS i Windows

Arhive

Poređenje arhiva i sistema datoteka

Backup

Prosta �ema

Vi�eslojna kopija

Koje podatke treba uvrstiti u backup ?

Komprimovane kopije podataka

tar (tape archiver)

Sintaksa i argumenti komande tar

Kreiranje arhive

Listanje sadr�aja arhive i ekstrakcija datoteka

Primeri kori�ćenja tar komande

Arhiviranje i kompresija

compress

gzip (GNU ZIP)

Primer sprege tar arhivera sa gzip i compress programima

cpio (copy in and out)

Re�imi rada i sintaksa cpio komande

Opcioni argumenti

Specificiranje formata arhive

Kako se koristi cpio

Kori�ćenje pipe mehanizma - cpio u sprezi sa komandama ls i find

Primeri korićenja komande cpio

dump i restore

Restauracija čitavog sistema datoteka iz arhive

Kreiranje procesa i izvr�enje programa

Dobijanje informacija o procesima

Prikazivanje procesa (komanda ps)

Određivanje vremena potrebnog za izvr�enje procesa (komanda time)

Slanje signala i uni�tenje procesa

Signali

Uni�tenje procesa

Komanda kill

Koji signal treba poslati procesu ?

Odjavljivanje sa sistema i procesi koji se izvr�avaju u pozadini

Procesi koji se izvr�avaju u pozadini i prioriteti

Procesi koji se izvr�avaju u prvom planu (foreground)

Procesi koji se izvr�avaju u pozadini (background)

Prioriteti procesa

Nice vrednost i prioriteti procesa

Pokretanje procesa sa sni�enim prioritetom

Promena prioriteta procesa komandom renice

Grupe procesa i kontrola poslova

Komanda jobs

Preme�tanje poslova u prvi plan (komanda fg)

Suspendovanje procesne grupe

Preme�tanje poslova u pozadinu (komanda bg)

Komanda wait i čekanje izvr�enja poslova

Primer kori�ćenja kontrole poslova

Zakazivanje i periodično izvr�avanje komandi

Komanda at

Periodično izvr�avanje komandi

cron daemon

init

Nivoi izvr�enja (runlevels)

Konfiguraciona datoteka /etc/inittab i init-getty relacija

Komanda init

Inicijalizacione rc datoteke

Prijavljivanje na sistem

Prijavljivanje na sistem preko mre�e

Funkcija procesa login

Komanda shutdown

Kontrola pristupa rutinama za zaustavljanje sistema

Osobine standardnih formata paketa

tarball (tgz, tar.gz)

RPM

deb

RPM (Red Hat Package Manager)

Instaliranje RPM paketa

Uklanjanje paketa iz sistema

Nadogradnja (upgrade) paketa

deb (The Debian package management system)

apt-get

Aptitude

dpkg

dselect

tasksel

Programski moduli jezgra

Komande za rad sa modulima

Koji se problemi ne mogu re�iti modulima?

Terminologija prevođenja

Priprema za izradu novog jezgra

Pronala�enje novih verzija kernela

Snimanje starog kernela

Izrada novog jezgra

Pode�avanje novog jezgra

Pokretanje okru�enja komandne linije

Pokretanje okru�enja sa menijima

Prevođenje i testiranje novog jezgra

Standardni mehanizmi za�tite

Metode napada

Za�titne polise

Standardni mehanizmi za�tite pod UNIX/Linux sistemom

Programi za analizu sigurnosti sistema

Op�ta sigurnost Linux sistema

Sigurnost na nivou BIOS-a

Prevođenje monolitnog kernela

Privremeno isključivanje servera sa mre�e

LILO i datoteka /etc/lilo.conf

Korisničke lozinke

root korisnički nalog

Promenljiva TMOUT

Datoteka /etc/securetty

Sistemski korisnički nalozi

Jednokorisnički re�im rada

Zabrana kori�ćenja Ctrl-Alt-Del

Datoteka /etc/fstab

Uklanjanje nepotrebnog softvera

Automatsko brisanje .bash_history datoteke

Sigurnost skriptova u /etc/init.d direktorijumu

SUID bit

Datoteka /etc/services

Datoteka /etc/exports

Datoteke bez vlasnika

Datoteke .rhosts

PAM (Pluggable Authentication Modules)

Uvod u tehnologiju �ifrovanja

Simetrični algoritmi i algoritmi sa javnim ključem

Digitalni potpis

Instaliranje GnuPG paketa

Administracija GnuPG - rad sa ključevima

Kreiranje para ključeva

Izvoz ključeva

Uvoz ključeva

Označavanje ključeva

Provera potpisa

�ifrovanje i de�ifrovanje

Metode za�tite mre�nim barijerama

Filtriranje paketa

Prevođenje mre�nih adresa

Dvonivovska za�tita

iptables

Filtriranje paketa

NAT tabela

Mangle tabela

Put paketa kroz iptables

Administracija iptables mre�ne barijere

GNU Op�ta javna licenca

Kako da primenite ove odredbe na va�e nove programe